Yaklaşık otuz yıldır İsa Mesih’i izliyorum. Bu süre içinde birçok kişi inancım hakkında sorular sordu. Hıristiyanlıkla ilgili en çok karşılaştığım sorulardan biri Üçlü Birlik öğretisidir. İnsanlar, “Üç Tanrı’ya mı inanıyorsunuz?” diye sorarlar. “Hayır, tek Tanrı’ya inanıyorum,” deyince, “O zaman hem Baba Tanrı hem İsa Mesih, hem Kutsal Ruh nasıl Tanrı olabilir?” diye devama ederler.

Öncelikle, bu soruları haklı bulmakla birlikte, bunun Hıristiyanlık inancını araştırmak için bu sorunun doğru bir başlangıç noktası olmadığını belirtmem gerekir. Bence Kutsal Kitap’ın Yeni Antlaşma kısmını, özellikle İsa Mesih’in yaşamını ve öğretilerini anlatan Müjde kitapçıklarını okumakla başlamak daha doğru olur; çünkü Hıristiyanlığın merkezinde İsa Mesih, O’nun yaşamı ve öğretileri yer alır. Diğer taraftan, Üçlü Birlik hakkındaki soru geçerli bir sorudur ve bir yanıtı hak eder[1].

İlk anlamamız gereken, Üçlü Birlik öğretisinin nereden çıktığıdır. Çoğu zaman insanlar, “Neden böyle karmaşık bir Tanrı öğretisine inanıyorsunuz?” diye sorarlar. “Üç kişi ama tek Tanrı fikri çok karmaşık ve tutarsız değil mi?” derler. Ancak Üçlü Birlik öğretisi, Tanrı’nın nasıl olması gerektiğine bizim karar vermemiz yerine, Tanrı’nın doğasını anlamaya çalışmaktan doğmuş bir öğretidir.

Bir matematikçi olarak, matematiksel bir kavramı anlamaya çalışırken araştırmaya bazı tahminlerle başlarım, ancak o kavramla ilgili düşündükçe ve araştırdıkça düşüncelerim ve anlayışım değişir, şekillenir. Önemli olan, o kavramın benim nasıl olmasını beklediğim değil, gerçekte nasıl olduğudur. Çoğu zaman gerçek, bizim düşündüğümüzden daha derin ve karmaşıktır. Örneğin, çoğumuzun aklında “bir üçgenin iç açılarının toplamı 180 derecedir” diye bir bilgi vardır. Bu, üçgen düzlem üzerindeyse doğrudur; ancak eğer bir küre üzerine bir üçgen çizerseniz, durum değişir. Bu durumda iç açılarının toplamı 180 ile 540 derece arasında olacaktır.

Benzer şekilde, ilk yüzyıllarda Hıristiyanlar Kutsal Yazıları ve orada anlatıldığı şekliyle ilk öğrencilerin İsa Mesih’le ve Kutsal Ruh’la deneyimlerini inceleyerek Tanrı’yı tanımaya çalıştılar. Tanrı’nın doğası hakkında geldikleri noktayı en sade ve net şekliyle ifade etmeye çalıştıklarında Üçlü Birlik öğretisi ortaya çıktı. İsa Mesih’in ilk öğrenicileri Yahudi’ydiler, dolayısıyla tek Tanrı’ya inanıyorlardı ama İsa Mesih ve Kutsal Ruh hakkında öğrendikçe, hala tek Tanrı’ya inanmakla birlikte, durumun düşündüklerinden daha derin ve karmaşık olduğunu fark ettiler. İsa Mesih’in ve Kutsal Ruh’un da tanrılığını kabul ettiler.

Peki ama tek Tanrı ve üç kişi fikri mantıksal olarak tutarlı olabilir mi? Bununla ilgili en sevdiğim açıklama, CS Lewis’in verdiği matematiksel örnektir. Matematiksel olarak daha düşük bir boyutta mümkün olmayan bir şey, boyut sayısını yükselttiğinizde mümkün olabilmektedir. Bir anlamda biz insanlar düşük boyutta yaşıyoruz, Tanrı ise daha yüksek boyutta bir varlık gibi düşünebiliriz.

Lewis’in örneğine dönecek olursak: Bir düzlem üzerinde, yani iki boyutta yaşıyor olsaydık, kare fikrini anlayabilirdik ama üç boyutlu bir şekil olan bir küpü tam olarak kavramanız mümkün olmazdı. Birisi bize “Küp altı kareden oluşur ama bir küptür” dese, bu nasıl olabilir diye düşünürdük. Bunun nedeni üç boyutta karelerin bizim algılanmakta zorlanacağımız bir şekilde bir araya gelebilmesidir. Buna benzer şekilde, üç kişi ama tek Tanrı dersek, bunu kavramak kolay değildir ama bunun mümkün olmadığını söyleyebilir miyiz? Yüce Tanrı’yı kavramakta zorlanmamız normal değil mi sizce?

İsa vaftiz olur olmaz sudan çıktı. O anda gökler açıldı ve İsa, Tanrı'nın Ruhu'nun güvercin gibi inip üzerine konduğunu gördü. Göklerden gelen bir ses, “Sevgili Oğlum budur, O'ndan hoşnudum” dedi.

 (Matta 3:16-17)

[1] Bu konuda daha detaylı bilgi isterseniz Yeşua Özçelik’in  üç bölümden oluşan makale serisini tavsiye ederim. https://onculanalitikfelsefe.com/enis-doko-uclubirlik-problemi-ve-hristiyan-teizminin-elestirisi-uzerine-1-bolum-yesua-ozcelik/